Με το τουρκικό νόμισμα να εξακολουθεί να βυθίζεται, τα συμβόλαια ανταλλαγής χρέους σε συνάλλαγμα (Currency Swaps) με την Κίνα και άλλες χώρες αποδεικνύουν και πρακτικά πως δεν παρέχουν δυνατότητες διμερών συναλλαγών στα νομίσματα των αντισυμβαλλόμενων εμπορικών εταίρων.
Οι μακροχρόνιες φιλοδοξίες της Άγκυρας να διευρύνει δραστικά την αξιοποίηση της τουρκικής λίρας στο εξωτερικό εμπόριο της χώρας δεν ευοδώνονται.
Τελευταίες Απόπειρες
Στην πρόσφατη διάσκεψη της Τεχεράνης, ο Recep Tayyip Erdoğan προσπαθεί απεγνωσμένα να επιτύχει μία συμφωνία συναλλαγών στην ενέργεια με βάση την τουρκική λίρα και την αποδοχή της ανταλλαξιμότητάς της με το ρωσσικό ρούβλι κα το ιρανικό ριάλ, από την στιγμή που οι δύο χώρες αποτελούν τους κύριους προμηθευτές ενέργειας στην Τουρκία, χωρίς επιτυχία. Αντίθετα το Ιρανικό Κέντρο Συναλλάγματος εγκαινιάζει στις 19 Ιουνίου τις πρώτες διμερείς συναλλαγές σε ρούβλια έναντι ριάλ, με 2 εκατομμύρια ρούβλια να ανταλλάσσονται με 10 εκατομμύρια ριάλ. Αποτυχία σημειώνει επίσης και η ανάλογη απόπειρά του με την Κίνα που αποτελεί τον βασικό προμηθευτή σε επενδυτικά αγαθά και ανάλογα βιομηχανικά, τα οποία καταλήγουν στους Τούρκους κατασκευαστές με εξαγωγική δραστηριότητα.
Η τουρκική λίρα υποτιμάται κατά 44% έναντι του αμερικανικού δολλαρίου κατά το 2021, με την πτώση να αυξάνεται κατά 25% κατά την διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2022, ενώ και ο επίσημος πληθωρισμός προσεγγίζει το 80%. Η δραματική υποτίμηση του νομίσματος, που αναμένεται να συνεχισθεί και κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022, έχει σχεδόν εκμηδενίσει τον οποιοδήποτε δελεαστικό χαρακτήρα της λίρας για διμερείς συναλλαγές και ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός καθιστά πρακτικά αδύνατη την εξεύρεση εμπορικών εταίρων πρόθυμων να προχωρήσουν σε συναλλαγές στο τουρκικό εθνικό νόμισμα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του πρώτου πενταμήνου οι Τούρκοι εισαγωγείς αποπληρώνουν σε τουρκικές λίρες μόλις το 3,8% του συνόλου των $146 δισεκατομμυρίων της αξίας των εισαγωγών, με το υπόλοιπο να καταβάλλεται κατά 71% σε αμερικανικό δολλάριο και κατά 24% στο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα. Ταυτόχρονα κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου από τις συνολικής αξίας $102,5 δισεκατομμυρίων εξαγωγές μόλις το 2,8% τιμολογείται σε τουρκικές λίρες, με τις υπόλοιπες να τιμολογούνται κατά 49,5% στο αμερικανικό δολλάριο και το 46% στο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα. Επιπλέον το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών αφορά διεταιρικές σχέσεις μεταξύ τουρκικών εταιρειών και των θυγατρικών τους στην Ευρώπη.
Αποτυχημένες Απόπειρες
Οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές σε εγχώρια νομίσματα αποτελούν σχεδόν εμμονική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας Τουρκίας, που μέσω των συμβολαίων ανταλλαγής χρέους σε συνάλλαγμα με την Κίνα, την Νότιο Κορέα και τις χώρες του Κόλπου, προσδοκά να επεκτείνει και τις εμπορικές συναλλαγές σε διμερές επίπεδο μέσω των εθνικών νομισμάτων. Τα επίσημα στοιχεία πάντως των υπηρεσιών του εξωτερικού
εμπορίου, αποδεικνύουν πως οι συμφωνίες ανταλλαγής χρέους σε συνάλλαγμα δεν έχουν υποστηρίξει τις διμερείς συναλλαγές σε τουρκικές λίρες.
Οι συμφωνίες αυτές (Forex Swaps) έχουν εξασφαλίσει περίπου $27,5 δισεκατομμύρια, με την μερίδα του λέοντος να κατέχει το Κατάρ που από τα αρχικά $5 δισεκατομμύρια του 2018, τα τριπλασιάζει στα $15 δισεκατομμύρια το 2020. Όμως οι απευθείας συναλλαγές σε τουρκικές λίρες παραμένουν μάλλον συμβολικές, με τους Τούρκους εισαγωγείς να καταβάλλουν στο πρώτο εξάμηνο $134 και τους εξαγωγείς να δέχονται μόλις $4.000 σε ριάλ του Κατάρ.
Το πρώτο συμβόλαιο με την Κίνα υπογράφεται το 2012 και αναβαθμίζεται τον Ιούνιο του 2021 φθάνοντας τα 46 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες και τα 35 δισεκατομμύρια γουάν ($5,5 δισεκατομμύρια), αλλά η τουρκική λίρα αξιοποιείται για την αποπληρωμή εισαγωγών από την Κίνα ύψους $212.000, ενώ μόλις $10.300 σε τιμολόγια εξαγωγών κατά το πρώτο εξάμηνο. Το συμβόλαιο του Αυγούστου του 2021 με την Νότιο Κορέα ισοδυναμεί σε αξία με $2 δισεκατομμύρια, αλλά δεν έχει επηρεάσει ακόμα τις διμερείς συναλλαγές.
Το πλέον πρόσφατο υπογράφεται τον Ιανουάριο του 2022 με τα Εμιράτα, ύψους $5 δισεκατομμυρίων, αλλά η χρήση της τουρκικής λίρας στις συναλλαγές με το ντιρχάμ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, ανέρχονται στο ισοδύναμο των $21.000 που αποπληρώνονται από τους Τούρκους εισαγωγείς, έναντι $13.000 που πιστώνονται σε Τούρκους εξαγωγείς. Πέραν της κατάρρευσης του τουρκικού νομίσματος, οι εμπορικοί εταίροι της χώρας συνεκτιμούν και το πρόβλημα του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού, που διαμορφώνεται τον Ιούλιο επίσημα στο 79,6%, όταν τον προηγούμενο Ιούλιο μόλις φθάνει το 19,1% και αποτελεί πλέον την χειρότερη επίδοση στο σύνολο των αναδυόμενων και των βιομηχανοποιημένων αγορών.
Στην Κωνσταντινούπολη ο πληθωρισμός κινείται στο 99,1% έναντι 94,2% του Ιουνίου, εμφανίζοντας την μεγαλύτερη μηνιαία διεύρυνση που έχει καταγραφεί, ενώ από την γνωστή ομάδα των οικονομολόγων και ακαδημαϊκών ENAG, ο πληθωρισμός υπολογίζεται στο 176%. Με την GOLDMAN SACHS να προειδοποιεί για επίσημο πληθωρισμό της τάξης του 90% τον Οκτώβριο, οι διμερείς συναλλαγές σε τουρκικές λίρες πρακτικά δεν πρόκειται να υλοποιηθούν και τα συμβόλαια ανταλλαγής χρέους σε συνάλλαγμα, απλώς εξωραΐζουν την δραματική κατάσταση των ανύπαρκτων ουσιαστικά συναλλαγματικών αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας.
Στην πρόσφατη συνάντησή του με τον πρόεδρο Vladimir Putin, ο Recep Tayyip Erdoğan, αποδέχεται την σύνδεση πέντε μεγάλων τουρκικών τραπεζών με το ρωσσικό ψηφιακό σύστημα πληρωμών MIR. Όμως η προσπάθεια συναλλαγών σε τουρκικές λίρες, ειδικά στην ενέργεια, τομέας στον οποίο η χώρα του εισάγει το 50% και πλέον του φυσικού αερίου που καταναλώνει από την Ρωσσία, σημειώνει παταγώδη αποτυχία και υποχρεώνεται να αποδεχθεί το καθεστώς πληρωμής σε ρούβλια. Εάν συνεκτιμηθεί πως η ισοτιμία της τουρκικής λίρας προς το ρούβλι με την έναρξη του 2022, διαμορφώνεται στο 1:6,7580, για να καταρρεύσει στις 10 Αυγούστου στο 1:3,3861, τότε η απώλεια του σχεδόν 50% της αξίας της έναντι του ρωσσικού νομίσματος συμβάλλει και αυτή στην αιμορραγία των ταμείων του τουρκικού δημοσίου.
Λογιστικά Πρότυπα σε Συνθήκες Υπερπληθωρισμού
Μία ημέρα πρίν από την έναρξη των συνομιλιών του Recep Tayyip Erdoğan, με τον Ρώσσο πρόεδρο, μεγάλοι όμιλοι του εξωτερικού με αιχμή τους χρηματοπιστωτικούς φορείς CITIGROUP Inc. και ING, κηρύσσουν επίσημα την Τουρκία σε κατάσταση υπερπληθωρισμού, οπότε όλες οι οικονομικές καταστάσεις και τα σχετικά οικονομικά μεγέθη στο εθνικό νόμισμα, αποτυπώνονται με βάση τα ειδικά διεθνή λογιστικά πρότυπα
IAS-International Accounting Standards 29. Αυτό συνεπάγεται πως μηνιαίες, τριμηνιαίες, εξαμηνιαίες και ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, όπως και όλα τα οικονομικά μεγέθη, αναπροσαρμόζονται με βάση τον γενικό δείκτη τιμών που εκφράζεται με τον πληθωρισμό.
Οι δύο χρηματοπιστωτικούς φορείς ακολουθούν την ισπανική τράπεζα BBVA που έχει εξαγοράσει μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, την GARANTI BANK (εφαρμόζει από τον Ιανουάριο τα διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS 29), αλλά και ο βρεταννικός όμιλος ψηφιακών τηλεπικοινωνιών VODAFONE υιοθετεί την νέα λογιστική τακτική. Την ίδια πρακτική ακολουθεί και ο όμιλος της UNILEVER από το δεύτερο τρίμηνο του 2022, επικαλούμενος το γεγονός ότι σε εύρος τριετίας, ο γενικός δείκτης τιμών έχει αυξηθεί περισσότερο από το 100%. Σε σχέση με το 78,61% του Ιουνίου, το 79,60% του Ιουλίου αποτυπώνει για τις λογιστικές ανάγκες μία αρνητική διαφορά της τάξης του 1%, αλλά με δεδομένο το 48,69% του Ιανουαρίου και το 78,61% του Ιουνίου, η αρνητική διαφορά διαμορφώνεται στο 29,92%, οπότε όλα τα εξαμηνιαία μεγέθη οφείλουν να αναπροσαρμοσθούν με μείωσή τους κατά 30% περίπου.
Ήδη από τις 8 Ιουλίου, ο οίκος αξιολόγησης FITCH RATINGS υποβαθμίζει το τουρκικό αξιόχρεο στο επίπεδο B από B+, δηλαδή πέντε επίπεδα κάτω από την επενδυτική βαθμίδα, εκφράζοντας τις ανησυχίες του για την αρνητική κατάσταση της οικονομίας και τον επικίνδυνο καλπασμό του πληθωρισμού.
Με κυβερνητικό διάταγμα του Ιανουαρίου του 2022 πάντως η τουρκική κυβέρνηση δεν αποδέχεται την κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων με βάση τα ειδικά διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS-International Accounting Standards 29, που θέτουν την χώρα σε συνθήκες υπερπληθωρισμού. Όμως οι εξελίξεις την διαψεύδουν και οι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι αδιαφορούν για τα διατάγματα του Recep Tayyip Erdoğan. Ούτως η άλλως και η GOLDMAN SACHS, αποδέχεται την
συγκεκριμμένη λογιστική πρακτική και διατυπώνει την πρόβλεψη για επίσημο πληθωρισμό της τάξης του 90% τον Οκτώβριο, ενώ και ο ολλανδικός όμιλος ING εκτιμά πως κατά τον ίδιο μήνα θα κινηθεί στο εύρος του 85%-90%.
Η δυσμενής εξέλιξη υποχρεώνει την Κεντρική Τράπεζα Ρωσσίας να αρνηθεί πληρωμές σε τουρκικές λίρες, με τον Ρώσσο πρόεδρο να υποδεικνύει ευγενικά την εναλλακτική λύση των πληρωμών σε ρούβλια, συμφωνία που προβάλλεται από τον Recep Tayyip Erdoğan, ως επιτυχία πρώτου μεγέθους. Όσον και αν προσπαθεί απεγνωσμένα ο Τούρκος πρόεδρος να προωθήσει το τουρκικό νόμισμα στις διμερείς συναλλαγές της χώρας του με τους εμπορικούς της εταίρους, από την στιγμή που η τουρκική λίρα συνεχίζει να υποτιμάται και ο πληθωρισμός να καλπάζει, οι απόπειρές του παραμένουν ευσεβείς προσδοκίες, ειδικά και μετά την επίσημη ανακοίνωση της ένταξης της χώρας του σε καθεστώς υπερπληθωρισμού.
