Συνεχίζεται δίχως τέλος το ανελέητο σφυροκόπημα των Ρώσων στα ουκρανικά εδάφη.
Την ίδια ώρα, στην αποκάλυψη ότι στον πόλεμο στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός βασάνιζε Ουκρανούς προχώρησε σε αποκλειστική συνέντευξή του στο BBC, ο πρώην ανώτατος αξιωματικός του ρωσικού στρατού Κωνσταντίν Εφρέμοφ.
Όπως παραδέχθηκε, σε μια τοποθεσία στη νότια Ουκρανία «οι ανακρίσεις, τα βασανιστήρια συνεχίστηκαν για περίπου μια εβδομάδα. Κάθε μέρα, τη νύχτα, μερικές φορές δύο φορές την ημέρα».
Όπως είπε ακόμη ο Εφρέμοφ, έγιναν βάναυσες ανακρίσεις, όπου Ουκρανοί πυροβολήθηκαν και απειλήθηκαν με βιασμό. Ο Εφρέμοφ, ο πρώτος ανώτατος αξιωματικός που μίλησε ανοιχτά, θεωρείται πλέον στη Ρωσία προδότης και αποστάτης.
Όπως σημείωσε, προσπάθησε να παραιτηθεί από τον στρατό πολλές φορές - αλλά κατέληξε να απολυθεί επειδή αρνήθηκε να επιστρέψει στην Ουκρανία. Τώρα έχει εγκαταλείψει τη Ρωσία.
Χρησιμοποιώντας φωτογραφίες και στρατιωτικά έγγραφα που παρείχε ο Εφρέμοφ, το BBC επιβεβαίωσε ότι βρισκόταν στην Ουκρανία στις αρχές του πολέμου - στην περιοχή Ζαπορίζια, συμπεριλαμβανομένης της πόλης Μελιτόπολη.
Στο κείμενό του, ο δημοσιογράφος του BBC, Στιβ Ρόζενμπεργκ, αναφέρει:
«Το πρόσωπο του Εφρέμοφ τρεμοπαίζει στην οθόνη του υπολογιστή μου και αρχίζουμε να μιλάμε. Είναι ένας άνθρωπος με μια ιστορία να πει. Μέχρι πρόσφατα ήταν αξιωματικός του ρωσικού στρατού.
Ο πρώην ανώτερος υπολοχαγός που αναπτύχθηκε στην Ουκρανία πέρυσι, συμφώνησε να μου πει για τα εγκλήματα που λέει ότι είδε εκεί - συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης Ουκρανών κρατουμένων. Θα μιλήσει για τους συντρόφους του που λεηλατούσαν κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας και θα περιγράφει βάναυσες ανακρίσεις, υπό την ηγεσία ενός Ρώσου συνταγματάρχη, στις οποίες άνδρες πυροβολήθηκαν και απειλήθηκαν με βιασμό.
Στις 10 Φεβρουαρίου 2022, ο κ. Εφρέμοφ λέει ότι έφτασε στην Κριμαία, την ουκρανική χερσόνησο που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία πριν από εννέα χρόνια. Ήταν επικεφαλής μιας μονάδας αποναρκοθέτησης της 42ης Μεραρχίας Μηχανοκίνητων Τυφεκίων - και είχε συνήθως έδρα στην Τσετσενία, στον Βόρειο Καύκασο της Ρωσίας. Αυτός και οι άνδρες του στάλθηκαν για να λάβουν μέρος σε «στρατιωτικές ασκήσεις», λέει.
«Εκείνη την εποχή κανείς δεν πίστευε ότι θα γινόταν πόλεμος. Όλοι νόμιζαν ότι αυτό ήταν απλώς μια άσκηση. Είμαι βέβαιος ότι ακόμη και οι ανώτεροι αξιωματικοί δεν το γνώριζαν».
«Φοβόμουν να τα παρατήσω»
Ο κ. Εφρέμοφ θυμάται ότι είδε Ρώσους στρατιώτες να κολλούν τα σημάδια αναγνώρισης στις στολές τους και να ζωγραφίζουν το γράμμα "Z" σε στρατιωτικό εξοπλισμό και οχήματα. Μέσα σε λίγες μέρες, το "Z" είχε γίνει το σύμβολο αυτού που το Κρεμλίνο αποκαλούσε "ειδική στρατιωτική επιχείρηση".
Ο κ. Εφρέμοφ ισχυρίζεται ότι δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με αυτό.
«Αποφάσισα να παραιτηθώ. Πήγα στον διοικητή μου και εξήγησα τη θέση μου. Με πήγε σε έναν ανώτερο αξιωματικό που με αποκάλεσε προδότη και δειλό.
Άφησα το όπλο μου, μπήκα σε ένα ταξί και έφυγα. Ήθελα να επιστρέψω στη βάση μου στην Τσετσενία και να παραιτηθώ επίσημα. Τότε οι σύντροφοί μου με πήραν τηλέφωνο με μια προειδοποίηση.
Ένας συνταγματάρχης είχε υποσχεθεί να με βάλει στη φυλακή για έως και 10 χρόνια για λιποταξία και είχε ειδοποιήσει την αστυνομία» είπε.
Ο κ. Εφρέμοφ λέει ότι κάλεσε έναν στρατιωτικό δικηγόρο, ο οποίος τον συμβούλεψε να γυρίσει.
«Συνειδητοποιώ τώρα ότι έπρεπε να το αγνοήσω και να συνεχίσω», λέει. «Αλλά φοβόμουν μην με βάλουν στη φυλακή». Έτσι, επέστρεψε για να ενωθεί με τους άντρες του.
Ο κ. Εφρέμοφ επιμένει ότι είναι «αντιπολεμικός». Με διαβεβαιώνει ότι δεν συμμετείχε στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, ούτε πολέμησε στην ανατολική Ουκρανία όταν ξέσπασε για πρώτη φορά ο πόλεμος στο Ντονμπάς πριν από εννέα χρόνια.
Το 2014, η Ρωσία δεν κατηγορήθηκε μόνο ότι ενορχήστρωσε μια αυτονομιστική εξέγερση εκεί, αλλά και ότι έστειλε δικά της στρατεύματα. Ο Κωνσταντίν μου λέει επίσης ότι δεν έχει λάβει μέρος στη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στη Συρία.
«Τα τελευταία τρία χρόνια συμμετείχα στην εκκαθάριση ναρκοπεδίων στην Τσετσενία, ένα μέρος που είχε βιώσει δύο πολέμους. Νομίζω ότι η δουλειά που έκανα εκεί ωφέλησε τους ανθρώπους» ανέφερε.
Λεηλασία ποδηλάτων και χλοοκοπτικών
Ο κ. Εφρέμοφ τοποθετήθηκε προσωρινά επικεφαλής μιας διμοιρίας όπλων. Στις 27 Φεβρουαρίου, τρεις ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή, λέει ότι αυτός και οι άνδρες του έλαβαν εντολή να μετακινηθούν βόρεια από την κατεχόμενη Κριμαία. Κατευθύνθηκαν προς την πόλη Μελιτόπολη.
Οι επόμενες 10 ημέρες πέρασαν σε ένα αεροδρόμιο που είχε ήδη καταληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα. Περιγράφει τη λεηλασία που είδε.
«Στρατιώτες και αξιωματικοί άρπαξαν ό,τι μπορούσαν. Ανέβηκαν σε όλα τα σχέδια και πέρασαν από όλα τα κτίρια. Ένας στρατιώτης πήρε ένα χλοοκοπτικό. Είπε περήφανα, ‘’Θα το πάρω αυτό το σπίτι και θα κόψω το γρασίδι δίπλα στους στρατώνες μας’’.
Κάδους, τσεκούρια, ποδήλατα, τα έριξαν όλα στα φορτηγά τους. Τόσα πράγματα έπρεπε να κάτσουν οκλαδόν για να χωρέσουν στα οχήματα.
Ο κ. Εφρέμοφ μας έστειλε φωτογραφίες που λέει ότι τράβηξε στην αεροπορική βάση της Μελιτόπολης. Δείχνουν σχέδια μεταφοράς και ένα κτίριο που φλέγεται.
Είναι μεταξύ πολλών εικόνων και εγγράφων που μοιράστηκε - και τα οποία έχουμε επαληθεύσει - για να επιβεβαιώσει την ταυτότητα, τον βαθμό του κ. Εφρέμοφ και τις μετακινήσεις του στην Ουκρανία την άνοιξη του 2022.
Τα διαδικτυακά εργαλεία χαρτογράφησης επιβεβαίωσαν τις εικόνες της αεροπορικής βάσης Μελιτόπολης.
Για ενάμιση μήνα, μαζί με οκτώ στρατιώτες υπό τις διαταγές του, φρουρούσαν μια μονάδα ρωσικού πυροβολικού εκεί.
‘’Όλη την ώρα που κοιμόμασταν έξω’’, θυμάται. ‘’Ήμασταν τόσο πεινασμένοι που αρχίσαμε να κυνηγάμε για κουνέλια και φασιανούς. Μια φορά συναντήσαμε μια έπαυλη. Υπήρχε ένας Ρώσος μαχητής μέσα. "Είμαστε με την 100η Ταξιαρχία και μένουμε εδώ τώρα», είπε ο στρατιώτης.
Υπήρχε τόσο πολύ φαγητό. Τα ψυγεία ήταν γεμάτα. Υπήρχε αρκετό φαγητό για να επιβιώσουν από έναν πυρηνικό πόλεμο. Αλλά οι στρατιώτες που ζούσαν εκεί έπιαναν τους ιαπωνικούς κυπρίνους στη λιμνούλα έξω και τους έτρωγαν.
«Είδα ανακρίσεις και βασανιστήρια»
Η ομάδα του Konstantin Εφρέμοφ κινήθηκε για να φρουρήσει αυτό που περιγράφει ως "αρχηγείο logistics" τον Απρίλιο - στην πόλη Bilmak, στα βορειοανατολικά της Μελιτόπολης. Εκεί, λέει ότι έγινε μάρτυρας ανακρίσεων και κακομεταχείρισης Ουκρανών κρατουμένων.
Θυμάται μια μέρα που έφεραν τρεις κρατούμενους.
‘’Ένας από αυτούς παραδέχτηκε ότι ήταν ελεύθερος σκοπευτής. Στο άκουσμα αυτό, ο Ρώσος συνταγματάρχης έχασε το μυαλό του. Τον χτύπησε, τράβηξε το παντελόνι του Ουκρανού και τον ρώτησε αν ήταν παντρεμένος.
"Ναι", απάντησε ο κρατούμενος. "Τότε κάποιος να φέρει μια σφουγγαρίστρα", είπε ο συνταγματάρχης. "Θα σε κάνουμε κορίτσι και θα στείλουμε στη γυναίκα σου το βίντεο."
Μια άλλη φορά, λέει ο κ. Εφρέμοφ, ο συνταγματάρχης ζήτησε από τον κρατούμενο να κατονομάσει όλους τους Ουκρανούς εθνικιστές στη μονάδα του.
"Ο Ουκρανός δεν κατάλαβε την ερώτηση. Απάντησε ότι οι στρατιώτες ήταν ναυτικό πεζικό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Για αυτή την απάντηση του έσπασαν μερικά δόντια."
Το Κρεμλίνο θέλει οι Ρώσοι να πιστεύουν ότι, στην Ουκρανία, η Ρωσία πολεμάν φασίστες, νεοναζί και υπερεθνικιστές. Αυτή η ψευδής αφήγηση χρησιμεύει στην απανθρωποποίηση των Ουκρανών στα μάτια του ρωσικού κοινού και του στρατού.
Ο κ. Εφρέμοφ λέει ότι ο Ουκρανός κρατούμενος είχε δεμένα μάτια.
‘’Ο συνταγματάρχης έβαλε ένα πιστόλι στο μέτωπο του κρατούμενου και είπε ‘Θα μετρήσω μέχρι το τρία και μετά θα σε πυροβολήσω στο κεφάλι’.
Μέτρησε και μετά πυροβόλησε ακριβώς στο πλάι του κεφαλιού του, και από τις δύο πλευρές. Ο συνταγματάρχης άρχισε να του φωνάζει. Είπα: "Σύντροφε συνταγματάρχη! Δεν σε ακούει, τον κουφάνατε!"
Ο κ. Εφρέμοφ περιγράφει πώς ο συνταγματάρχης έδωσε εντολή να μην δίνεται στους Ουκρανούς κανονικό φαγητό - μόνο νερό και κροτίδες. Αλλά λέει: ‘’Προσπαθήσαμε να τους δώσουμε ζεστό τσάι και τσιγάρα’’.
Για να μην κοιμούνται οι κρατούμενοι σε γυμνό έδαφος, ο κ. Εφρέμοφ θυμάται επίσης πώς οι άντρες του τους πετούσαν σανό – ‘’τη νύχτα, για να μη μας δει κανείς’’.
Κατά τη διάρκεια μιας άλλης ανάκρισης, ο κ. Εφρέμοφ λέει ότι ο συνταγματάρχης πυροβόλησε έναν κρατούμενο στο χέρι - και στο δεξί πόδι κάτω από το γόνατο, το οποίο χτύπησε το κόκκαλο. Ο Κωνσταντίν λέει ότι οι άντρες του έδεσαν τον κρατούμενο και πήγαν στους Ρώσους διοικητές - "όχι στον συνταγματάρχη, ήταν τρελός" - και είπε ότι ο κρατούμενος έπρεπε να πάει στο νοσοκομείο, διαφορετικά θα πέθαινε από απώλεια αίματος.
«Τον ντύσαμε με ρωσική στολή και τον πήγαμε στο νοσοκομείο. Του είπαμε: "Μην πεις ότι είσαι Ουκρανός αιχμάλωτος πολέμου, γιατί είτε οι γιατροί θα αρνηθούν να σε θεραπεύσουν είτε οι τραυματισμένοι Ρώσοι στρατιώτες θα ακούσουν και να σε πυροβολήσουν και δεν θα μπορέσουμε να τους σταματήσουμε’’».
Το BBC δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα τους συγκεκριμένους ισχυρισμούς του Konstantin Εφρέμοφ για βασανιστήρια, αλλά είναι συνεπείς με άλλους ισχυρισμούς για κακοποίηση Ουκρανών κρατουμένων.
Καταγγέλθηκε ως προδότης και αποστάτης
Ο κ. Εφρέμοφ επέστρεψε τελικά στη μονάδα αποναρκοθέτησής του, αλλά όχι για πολύ.
‘’Επτά από εμάς είχαμε πάρει την απόφαση [να φύγουμε από το στρατό]’’, μου λέει.
Στα τέλη Μαΐου, πίσω στην Τσετσενία, έγραψε την επιστολή παραίτησής του. Μερικοί ανώτεροι αξιωματικοί δεν ήταν ευχαριστημένοι.
"Άρχισαν να με απειλούν. Αξιωματικοί που δεν είχαν περάσει ούτε μια μέρα στην Ουκρανία μου έλεγαν ότι ήμουν δειλός και προδότης. Δεν μου επέτρεπαν να παραιτηθώ. Απολύθηκα".
‘’Μετά από 10 χρόνια υπηρεσίας με κατήγγειλαν ως προδότη, αποστάτη, μόνο και μόνο επειδή δεν ήθελα να σκοτώνω ανθρώπους’’, λέει. ‘’Αλλά ήμουν χαρούμενος που ήμουν πλέον ελεύθερος άνθρωπος, που δεν θα έπρεπε να σκοτώσω ή να σκοτωθώ’’.
Ο κ. Εφρέμοφ ήταν εκτός στρατού. Όχι όμως από τον κίνδυνο να σταλούν πίσω στον πόλεμο.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, ο Πρόεδρος Πούτιν κήρυξε αυτό που αποκάλεσε «μερική κινητοποίηση». Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι πολίτες θα επιστραφούν στο στρατό και θα σταλούν στην Ουκρανία.
Ο κ. Εφρέμοφ λέει ότι ήξερε -επειδή είχε ήδη υπηρετήσει στον στρατό στην Ουκρανία- δεν θα γλίτωνε. Κατέληξε σε ένα σχέδιο απόδρασης.
‘’Στο σπίτι όπου έμενα έφτιαξα μια καταπακτή στο ταβάνι της σοφίτας… σε περίπτωση που αστυνομικοί και στρατολογικοί εισέβαλαν για να παραδώσουν τα χαρτιά της κλήσης.
Οι στρατολόγοι πήγαιναν στο σπίτι μου και με περίμεναν στα αυτοκίνητά τους. Έτσι, νοίκιασα ένα διαμέρισμα και κρύφτηκα εκεί.
Έχω κρυφτεί και από τους γείτονες, γιατί είχα ακούσει περιπτώσεις όπου γείτονες είπαν στην αστυνομία για νεαρούς άνδρες που είχαν κληθεί και κρύβονταν. Βρήκα αυτή την κατάσταση ταπεινωτική και απαράδεκτη’’.
Ο κ. Εφρέμοφ επικοινώνησε με τη ρωσική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Gulagu.net, η οποία τον βοήθησε να φύγει από τη Ρωσία.
Τι πιστεύει ο κ. Εφρέμοφ για εκείνους τους Ρώσους -και είναι πολλοί- που εκφράζουν την υποστήριξή τους στην απόφαση του Βλαντιμίρ Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία;
‘’Δεν ξέρω τι συμβαίνει στο κεφάλι τους’’, λέει. ‘’Πώς θα μπορούσαν να αφήσουν τους εαυτούς τους να τους κοροϊδέψουν; Όταν πάνε στην αγορά, ξέρουν ότι μπορεί να είναι λιγοστοί. Δεν εμπιστεύονται τις γυναίκες τους, τους συζύγους τους.
Αλλά ο άνθρωπος που τα δέχεται εδώ και 20 χρόνια, δεν έχει παρά να δώσει το λόγο και αυτοί οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να πάνε να σκοτώσουν και να πεθάνουν. Δεν μπορώ να το καταλάβω".
Καθώς τελειώνουμε τη συνομιλία μας, ο κ. Εφρέμοφ λέει συγγνώμη στον λαό της Ουκρανίας.
‘’Ζητώ συγγνώμη από ολόκληρο το ουκρανικό έθνος που ήρθα στο σπίτι τους ως απρόσκλητος επισκέπτης με ένα όπλο στα χέρια μου.
Δόξα τω Θεώ δεν έβλαψα κανέναν. Δεν σκότωσα κανέναν. Δόξα τω Θεώ δεν σκοτώθηκα.
Δεν έχω καν το ηθικό δικαίωμα να ζητήσω συγχώρεση από τους Ουκρανούς. Δεν μπορώ να συγχωρήσω τον εαυτό μου, επομένως δεν μπορώ να περιμένω να με συγχωρήσουν"».
