Το ενεργειακό πλήγμα καταφθάνει ταχύτερα από το αναμενόμενο με περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις στο φυσικό αέριο, στο ανάλογο υγροποιημένο, στον άνθρακα, στην πυρηνική ενέργεια και στις ανανεώσιμες πηγές.
Η Ευρώπη κατευθύνεται σε ένα προβλεπόμενο δραματικό έλλειμμα ενέργειας ταχύτερα από τις σχετικές προβλέψεις, παρά τις πρόσφατες κινήσεις με στόχο την μείωση της ζήτησης και την αύξηση της προσφοράς.
Αναταραχή χωρίς Προηγούμενο
Η απίστευτα ρευστή που κατάσταση, για την οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η κρίση της Ουκρανίας και οι συνεπακόλουθες κυρώσεις κατά της Ρωσσίας, έχει την δυνατότητα να προκαλέσει τεράστια καταστροφή της ζήτησης σε βιομηχανίες και καταναλωτές. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ο κλάδος ενέργειας συνασπίζονται σε μία προσπάθεια να περιορίσουν τα χρηματοοικονομικά πλήγματα, αλλά μάλλον απαιτείται μία σειρά δραστικών κινήσεων πρίν από την έναρξη της χειμερινής περιόδου.
Οι ελπίδες για μία φάση χάριτος κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου δεν υλοποιούνται, με τις ροές του φυσικού αερίου να περιορίζονται και τις ανάλογες του υγροποιημένου (LNG) να φθάνουν στο όριο της χωρητικότητας για τα διακινούμενα φορτία. Με τις θερμοκρασίες σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, η προσφορά δεν επαρκεί για να καλύψει την ζήτηση, ώστε να δημιουργηθούν τα απαραίτητα αποθέματα για την ασφαλή μετάβαση στους χειμερινούς μήνες.
Τον Απρίλιο η πλειοψηφία των αναλυτών στον τομέα της ενέργειας εκτιμά πως η χειμερινή περίοδος πρόκειται να αποτελέσει την χειρότερη εποχή για τους καταναλωτές και τις κυβερνήσεις. Όμως όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν προς το γεγονός ότι η Ευρώπη κατευθύνεται σε μία καταιγίδα πολύ ενωρίτερα, χωρίς την ανάλογη προετοιμασία και χωρίς εναλλακτικές λύσεις για το χάος που θα επακολουθήσει.
Η αβεβαιότητα που περιβάλλει το θέμα του ανεφοδιασμού της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, έχει άμεση επίπτωση στην διακύμανση των τιμών, με συνέπεια το ιδιαίτερα ευμετάβλητο ζήτημα του ανεφοδιασμού να οδηγεί σε μεγάλες διακυμάνσεις τιμών τουλάχιστον ένα επτάμηνο πρίν από την έκρηξη τα κρίσης στην Ουκρανία. Στα τέλη Φεβρουαρίου με την έναρξη των συγκρούσεων οι τιμές διαμορφώνονται στο ιστορικά απίστευτο επίπεδο των €530 ανά MWh, πριν σταθεροποιηθούν προσωρινά στα €180 ανά MWh. Η νέα απρόβλεπτη (;) κατάσταση με τον αγωγό Nord Stream 1 εκτοξεύει τον Ιούλιο τις τιμές στα €280 ανά MWh, περισσότερο από τριπλάσιες από τα ανάλογα επίπεδα προ δωδεκαμήνου. Η απότομη άνοδος των τρεχουσών τιμών αγοράς (spot), μεταβάλλει ανοδικά την καμπύλη των προσεχών τιμών, αφού η βασική αβεβαιότητα για τους επερχόμενους χειμερινούς μήνες όταν η ισορροπία προσφοράς/ζήτησης δεν θα έχει σχεδόν κανένα περιθώριο βελτίωσης, εντείνεται.
Οι εναλλακτικές επιλογές της Ευρώπης σε σχέση με το φυσικό αέριο, τον άνθρακα, την πυρηνική ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές, για την κάλυψη του ενεργειακού της κενού, παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένες και δραματικά δαπανηρές. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανακοινώνουν μέτρα για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερες ποσότητες καυσίμων, στήριξης των καταναλωτών και μείωσης της ζήτησης για να αντιμετωπίσουν την συνεχιζόμενη κρίση. Το σημείο που τα πλήγματα θα αποκτήσουν μεγαλύτερο βάθος και καταστροφικότητα, εμφανίζεται να πλησιάζει επικίνδυνα με την μετάβαση στην φθινοπωρινή περίοδο και το ερώτημα δεν αφορά το εάν θα ενσκήψει η απόλυτη καταιγίδα, αλλά απλώς το πότε.
Φυσικό Αέριο, Υγροποιημένο (LNG) και το Κοίτασμα Groningen
Στα μέσα Ιουνίου ο ανεφοδιασμός της Ευρώπης σε φυσικό αέριο δέχεται ένα διπλό πλήγμα. Το πρώτο αφορά την επιβεβαίωση της διακοπής λειτουργίας για 90 ημέρες των εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) του Freeport στην πολιτεία του Τέξας στις ΗΠΑ, που εξάγουν το μεγαλύτερο μέρος των αποθηκευμένων ποσοτήτων τους στην Ευρώπη, καλύπτοντας το 2,5% της ζήτησης, μετά από μία μεγάλη έκρηξη στις εγκαταστάσεις. Το δεύτερο έρχεται όταν ο όμιλος της GAZPROM, μειώνει τις ροές προς την Ευρώπη από 167 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά ημέρα (MMcmd), σε 67 εκατομμύρια (MMcmd), αφαιρώντας ακόμα 7,5% από το σύνολο της προσφοράς και 60% από την δυναμικότητά του.
Οι αρνητικές εξελίξεις επηρεάζουν δραματικά τις τιμές αναφοράς TTF (Title Transfer Facility) στην Ολλανδία που αποτελούν τον βασικό δείκτη για ολόκληρη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα από τα €83 ανά MWhστις 13 Ιουνίου, να εκτιναχθούν στα €120 ανά MWh, την αμέσως επομένη, όταν ο αγωγός Nord Stream 1εισέρχεται σε προγραμματισμένη δεκαήμερη διακοπή λειτουργίας λόγω εργασιών συντήρησης. Με την είσοδο στην περίοδο του Αυγούστου και τον αγωγό να λειτουργεί μόλις στο 20% της δυναμικότητάς του, η τιμή υπερβαίνει τα €250 ανά MWh, έχοντας διπλασιασθεί σε διάστημα μικρότερο του διμήνου, με δεδομένο ότι πλέον έχει εξαφανισθεί το 17,5% από το σύνολο της προσφοράς ενέργειας στην Ευρώπη. Με δεδομένη μάλιστα την τριήμερη διακοπή λειτουργίας του αγωγού στα τέλη Αυγούστου για συντήρηση, εκτινάσσεται στα €290 ανά MWh.
Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα οι εναλλακτικές λύσεις για την κάλυψη των κενών με την μείωση της προσφοράς ρωσσικού φυσικού αερίου, δεν χαρακτηρίζονται βιώσιμες. Η Νορβηγία εξάγει τα πλεονάσματά της, που όμως κρίνονται ανεπαρκή, ενώ και η αύξηση των εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν και την Αλγερία αποδεικνύεται τελικά περιορισμένη. Εάν προκύψει κάποια ουσιαστική μεταβολή αυτή θα προέλθει από την Ολλανδία και το κοίτασμα του Groningen, αλλά όπως παρατηρείται συχνά αρκετά σοβαρά πλήγματα οφείλονται σε αυτοτραυματισμούς και στην περίπτωση του φυσικού αερίου οι περιορισμένες ποσότητες προς διάθεση οφείλονται κατά κύριο λόγο στην πρώϊμη αποχώρηση από τη αγορά του γιγαντιαίου ολλανδικού ομίλου παραγωγής φυσικού αερίου GRONINGEN. Από το 2014, ο όμιλος περιορίζει συνεχώς την προσφορά του στην αγορά και το 2019 φθάνει πλέον σε απελπιστικά χαμηλά επίπεδα, με συνέπεια ο γνωστός οργανισμός RYSTAD ENERGY να διατυπώσει την πρόγνωση πως η δραματική κάμψη της παραγωγής του ολλανδικού ομίλου, μετασχηματίζει τραγικά το ενεργειακό τοπίο στην Ευρώπη.
Ο όμιλος από τις αρχές του νέου αιώνα έχει μία παραγωγή που φθάνει στο ανώτατο επίπεδό της το 2013 με 57 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, αποτελώντας επί δεκαετίες τον βασικό πυλώνα ανεφοδιασμού της βορειοδυτικής Ευρώπης. Όπως παρατηρεί ο RYSTAD ENERGY, η έξοδος του ομίλου GRONINGEN από τον τομέα πρωτογενούς παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη, μετατρέπει την Ολλανδία από εξαγωγέα σε εισαγωγέα ενέργειας και οδηγεί την υπόλοιπη Ευρώπη σε μείωση των αποθεμάτων της.
Υπό την πίεση των ακραίων συνθηκών πάντως, εξετάζεται η ενεργοποίηση των κοιτασμάτων του Groningen, που κάποτε με την παραγωγή 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (Bcma) σε ετήσια βάση, ανταγωνίζονται την ετήσια παροχή του Nord Stream 1 (51 Bcma). Κατά την διάρκεια όμως των τριών τελευταίων δεκαετιών η περιοχή υποφέρει από σεισμικές δονήσεις με αποτέλεσμα να φθίνει συνεχώς η παραγωγή. Τα κοιτάσματα έχουν την δυνατότητα να εισφέρουν σε σύντομο χρονικό διάστημα 20 Bcma, εάν η ολλανδική κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές συναινέσουν στην επανάληψη των αντλήσεων, καλύπτοντας σημαντικό μέρος των ελλείψεων από την Ρωσσία. Προς το παρόν όμως η ολλανδική κυβέρνηση έχει αποδεχθεί μία ελάχιστη παραγωγή της τάξης των 2,8 Bcma, έως τον Οκτώβριο του 2023.
Πάντως η Γερμανία διαθέτει σε σχιστολιθικά πετρώματα περισσότερα από 2 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που επαρκούν για την κάλυψη της κατανάλωσης επί μία εικοσαετία, η οποία φθάνει σε ετήσια βάση τα 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η Ομοσπονδιακή Γερμανική Ένωση Φυσικού Αερίου, Πετρελαίου και Γεωενέργειας που αποκαλύπτει τα στοιχεία, πιέζει το Βερολίνο να αποδεχθεί την λύση της υδραυλικής θραύσης (fracking), αν και το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και η παράταξη των οικολόγων αντιτίθενται στην άρση της απαγόρευσης.
