Το ιδιαίτερα εύκολο και γρήγορο κέρδος από την παράνομη κατεργασία χαλκού, από τον οποίο είναι φτιαγμένα τα καλώδια σηματοδότησης και ηλεκτροκίνησης του σιδηροδρόμου, αποτελεί τη βασική αιτία για την οποία η μαφία του σκραπ (ανακυκλώσιμα υλικά, απόβλητα βιομηχανικής παραγωγής) δρα ανεξέλεγκτη εδώ και πολλές δεκαετίες.
Σε αρκετές περιπτώσεις «εγκέφαλοι» της μαφίας του χαλκού υπήρξαν υπάλληλοι του ΟΣΕ. Μέχρι και η μεσολάβηση της ΕΥΠ ζητήθηκε στο παρελθόν, όπως αναφέρουν στην εφημερίδα «Καθημερινή» στελέχη του ΟΣΕ. Μέσω των ηχογραφήσεων των τηλεφώνων δραστών είχε επιχειρηθεί να βρεθεί η άκρη του νήματος κυκλωμάτων «απομάστευσης» του χαλκού.
Σε αντίθεση με τη δυσκολία εντοπισμού των κλεφτών του χαλκού, ο τρόπος δράσης τους είναι απλός. Ολιγομελείς ομάδες, κυρίως Ρομά, δρουν στο πεδίο. Ξηλώνουν, δηλαδή, το καλώδιο της ηλεκτρονικής σηματοδότησης που βρίσκεται δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή και είναι συνήθως εγκιβωτισμένο σε τσιμέντο. Αφού αφαιρέσουν το χάλκινο καλώδιο, το καίνε στην… έδρα τους, σε καταυλισμούς, για να αφαιρέσουν το πλαστικό περίβλημά του. Στη συνέχεια πωλούν σε τιμές της τάξεως των 6,5-7 ευρώ ανά κιλό τον «καθαρό» χαλκό σε παράνομα χυτήρια, τα οποία με τη σειρά τους διαθέτουν στην αγορά την ακριβή αυτή πρώτη ύλη.
«Τα συστήματα αυτόματης σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης λειτουργούσαν στο ακέραιο έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Από το 2000 άρχισε να δρα η “μαφία του χαλκού”, της οποίας επικεφαλής είναι σχεδόν αποκλειστικά Ρομά. Κάπως έτσι το χάλκινο καλώδιο που εξασφαλίζει τη σηματοδότηση του άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη και βρίσκεται μέσα σε τσιμεντένιο θύλακα δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή έχει κλαπεί δύο φορές από τις αρχές του 2000» εξήγησε ο Ηλίας Νταίβις, μέλος και πρώην αντιπρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου.
«Υπολογίστε ότι από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη και από εκεί μέχρι τα σύνορα έχουν αφαιρεθεί 700 χλμ. καλωδίου και στις δύο γραμμές κυκλοφορίας δύο φορές. Μέσω δηλαδή της σύμβασης που υλοποιείται από το 2014, θα τοποθετηθεί για τρίτη φορά το χάλκινο καλώδιο που θα επιτρέψει να επαναλειτουργήσουν τα ανενεργά, εδώ και δέκα χρόνια, συστήματα σηματοδότησης. Μένει να δούμε αν το κακό θα επαναληφθεί για τρίτη φορά» ανέφερε ο κ. Νταίβις.
Το 2017 εξαρθρώθηκε κύκλωμα όπου τρεις «βαρόνοι» του σκραπ είχαν στρατολογήσει και έδιναν διαταγές σε υψηλόβαθμο στέλεχος του ΟΣΕ και σε οκτώ σιδηροδρομικούς υπαλλήλους, καταφέρνοντας να επικρατούν στους διαγωνισμούς σιδηροδρομικού υλικού που προοριζόταν για εκποίηση.
