Τον καλό δρόμο στον οποίο βαδίζει η ελληνική οικονομία επιβεβαιώνει το ΔΝΤ. Όπως αναφέρει στην έκθεσή του για την Ελλάδα, οι οικονομικές προοπτικές της χώρας έχουν βελτιωθεί σημαντικά, με το πραγματικό ΑΕΠ να ενισχύεται πέραν των τάσεων που καταγράφονταν πριν από την πανδημία κορονοϊού. Επιπλέον, ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ έχει μειωθεί κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα με περιορισμένους κινδύνους χρηματοδότησης μεσοπρόθεσμα λόγω της ευνοϊκής διάρθρωσης των ελληνικών δανείων. Επίσης, το τραπεζικό σύστημα παρέμεινε ανθεκτικό, βελτιώνοντας τους ισολογισμούς του και μειώνοντας την έκθεσή του σε «κόκκινα δάνεια».
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, το ΑΕΠ αναμένεται να εμφανίσει ισχυρή ανάπτυξη 2,5% φέτος και 2% το 2024, πριν κατέβει σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα στο 1,25%.
Στην έκθεσή του, το ΔΝΤ δίνει έμφαση στις μακροοικονομικές προκλήσεις με τις οποίες θα βρεθεί αντιμέτωπη η ελληνική οικονομία εν μέσω των σημαντικών αυξήσεων στα επιτόκια, του πληθωρισμού που παραμένει υψηλός και δεν αποκλιμακώνεται, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, καθώς και της ανόδου τιμών στα ακίνητα. Το ΔΝΤ ζητά επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη των επιχειρήσεων, την αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό και την ενίσχυση του συστήματος δικαιοσύνης.
Επίσης, το ΔΝΤ καλεί την κυβέρνηση να αντισταθεί στις πιέσεις για δαπάνες σε τομείς, όπως οι μισθοί στο Δημόσιο και οι συντάξεις, οι οποίες είναι υψηλές για τα ελληνικά δεδομένα. Αντίθετα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στον πολλαπλασιασμό των δαπανών σε επενδύσεις, όπως η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Παράλληλα, το ΔΝΤ συγχαίρει την ελληνική κυβέρνηση για τα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής.
Η έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα
- Η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ισχυρή το 2023. Το πραγματικό ΑΕΠ συνέχισε να αυξάνεται με σταθερό ρυθμό το πρώτο εξάμηνο του 2023 κατά 2,5% (σε εποχικά προσαρμοσμένο ετησιοποιημένο ρυθμό). Η ιδιωτική κατανάλωση ενισχύθηκε λόγω της αύξησης των πραγματικών μισθών και της σταδιακής μείωσης των υπερβολικών αποταμιεύσεων των νοικοκυριών που προκλήθηκαν από την πανδημία. Η αύξηση των επενδύσεων παρέμεινε ισχυρή λόγω και του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι δείκτες κλίματος υποδηλώνουν ότι η συνολική οικονομική δυναμική παρέμεινε ισχυρή το τρίτο τρίμηνο παρά μια σειρά από φυσικές καταστροφές (καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες). Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 10% τον Σεπτέμβριο, σε χαμηλά μιας δεκαετίας. Ο πληθωρισμός και ο δομικός δείκτης επιβραδύνθηκαν στο 3,8% και 3,6% αντίστοιχα τον Οκτώβριο λόγω της εξομάλυνσης των τιμών της ενέργειας και των επιπτώσεων βάσης, αλλά παραμένουν σε υψηλά επίπεδα εν μέσω της σύσφιξης της αγοράς εργασίας. Οι τιμές των ακινήτων έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% από το κατώτατο σημείο το 2017, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν κάτω από τα επίπεδα πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.
- Η αναγκαία συνεχής πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις βελτίωσε τις επενδύσεις και την αύξηση της παραγωγικότητας. Έχει σημειωθεί καλή πρόοδος στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης διαφόρων κρατικών υπηρεσιών. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας, όπως ο εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας και των δημόσιων υπηρεσιών έχουν διευκολύνει την προσαρμογή της αγοράς εργασίας μετά την πανδημία. Οι ενέργειες της ενισχυμένης Επιτροπής Ανταγωνισμού συνέβαλαν στην αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά. Με βάση αυτή την πρόοδο, η δυνητική ανάπτυξη της Ελλάδας εκτιμάται ότι έχει γίνει θετική το 2022, για πρώτη φορά μετά την κρίση του δημόσιου χρέους.
- Το τραπεζικό σύστημα παρέμεινε ανθεκτικό με στήριξη από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές ενίσχυση των ισολογισμών των ιδρυμάτων. Η ποιότητα ενεργητικού βελτιώθηκε περαιτέρω, με το δείκτη ΜΕΔ να μειώνεται κάτω από το 5% το δεύτερο τρίμηνο σε συστημικά σημαντικές τράπεζες, με στήριξη από τις συνεχιζόμενες τιτλοποιήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος Ηρακλής. Ο χαμηλότερος δείκτης ΜΕΔ, σε συνδυασμό με τα υψηλότερα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια, συνέβαλαν σε ισχυρή ανάκαμψη των τραπεζικών κερδών, ενισχύοντας την κεφαλαιακή επάρκεια. Εν μέσω συνεχιζόμενων εισροών καταθέσεων λόγω ισχυρής ανάπτυξης, το τραπεζικό σύστημα διατήρησε επίσης σημαντικά αποθέματα ρευστότητας παρά τις σημαντικές αποπληρωμές των στοχευμένων πράξεων μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ (TLTRO).
- Το πραγματικό ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,5% και 2,0% το 2023 και το 2024 αντίστοιχα, πριν μετριαστεί μεσοπρόθεσμα. Η ιδιωτική κατανάλωση θα υποστηριχθεί από την αύξηση των πραγματικών μισθών, ενώ η επενδυτική δραστηριότητα θα συνεχίσει να επεκτείνεται με την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (NRRP). Ωστόσο, μετά τη λήξη της χρηματοδότησης από το NGEU το 2026 και την χαμηλή ακόμη δυνητική ανάπτυξη, η αύξηση του ΑΕΠ προβλέπεται να συγκρατηθεί σε περίπου 1,25% μεσοπρόθεσμα. Ο πληθωρισμός προβλέπεται να υποχωρήσει στο 2% έως το τέλος του 2025, καθώς οι πιέσεις στον δομικό πληθωρισμό θα εκτονωθούν σταδιακά, παρά τη συνεχιζόμενη ομαλοποίηση των τιμών τροφίμων και καυσίμων.
- Οι κίνδυνοι είναι πιο ισορροπημένοι για την ανάπτυξη αλλά κλίνουν προς τα πάνω για τον πληθωρισμό. Μια πιθανή κλιμάκωση του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να διαταράξουν το εμπόριο και να προκαλέσουν νέες πιέσεις στις τιμές ενέργειας και τροφίμων. Η διατήρηση επίμονα υψηλού πληθωρισμού στην ευρωζώνη και επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα θα επιβάρυναν την περιφερειακή και εγχώρια ζήτηση. Τα πιο συχνά ακραία κλιματικά φαινόμενα θα μπορούσαν να διαταράξουν τον τουρισμό και τη συνολική οικονομική δραστηριότητα. Αντίθετα, η επιτάχυνση των φιλόδοξων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με τις ισχυρότερες του αναμενόμενου αντιδράσεις της αγοράς στην αναβάθμιση σε επενδυτική βαθμίδα, θα μπορούσαν να βελτιώσουν περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης. Ο πληθωρισμός ενδέχεται να παραμείνει υψηλός ως αποτέλεσμα των κλυδωνισμών που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες καθώς και των εγχώριων πιέσεων από τις πρόσφατες και αναμενόμενες αυξήσεις μισθών και συντάξεων.
- Η φιλική προς την ανάπτυξη δημοσιονομική εξυγίανση μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, υποστηρίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και την πράσινη ανάπτυξη. Με πολύ υψηλά επίπεδα χρέους, η συνεχιζόμενη δημοσιονομική σύγκλιση, με το πρωτογενές πλεόνασμα να αυξάνεται στο 2,1% του ΑΕΠ το 2024, από το προβλεπόμενο 1,1% το 2023, θα βοηθούσε σε μείωση του δείκτη χρέους προς ΑΕΠ, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις πρόσθετες πιέσεις στον πληθωρισμό. Εν μέσω ισχυρής αύξησης των εσόδων, η διατήρηση πρωτογενούς πλεονάσματος περίπου 2% μεσοπρόθεσμα θα βελτιώσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του χρέους, παρέχοντας παράλληλα πρόσθετο χώρο για δημόσιες επενδύσεις και κρίσιμες κοινωνικές δαπάνες. Αυτό θα συνέβαλε στη μείωση του μεγάλου επενδυτικού χάσματος της Ελλάδας, διατηρώντας παράλληλα σταθερά τον δείκτη δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ σε πτωτική πορεία.
- Η συγκράτηση των πιέσεων στις δαπάνες είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση του δημοσιονομικού χώρου για κρίσιμες κοινωνικές και κεφαλαιουχικές δαπάνες. Πρέπει να υπάρξουν αντιστάσεις στις πιέσεις για δαπάνες σε μη διακριτικούς τομείς, όπως οι μισθοί και οι συντάξεις του δημόσιου τομέα, που εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα σε σύγκριση με άλλες χώρες. Αντίθετα, οι επενδυτικές ανάγκες είναι μεγάλες, μεταξύ άλλων για πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Οι κρίσιμες κοινωνικές δαπάνες, όπως οι στοχευμένες κοινωνικές μεταβιβάσεις, η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση θα πρέπει να προστατεύονται ή να επεκταθούν για περισσότερο περιεκτική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Οι συνεχείς προσπάθειες για την ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής ασφάλειας, μεταξύ άλλων μέσω μιας ενιαίας πύλης για παροχές, θα προστατεύσουν καλύτερα τους ευάλωτους.
- Η προώθηση των δημοσιονομικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα ενισχύσει τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Οι συνεχείς προσπάθειες των αρχών για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων μεταρρυθμίσεων για τους αυτοαπασχολούμενους, είναι σημαντικές και ευπρόσδεκτες. Οι συνεχείς προσπάθειες για την προώθηση των ψηφιακών συναλλαγών και τον εξορθολογισμό των φορολογικών κινήτρων θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της συλλογής εσόδων. Δεδομένης της προγραμματισμένης μεγάλης επένδυσης στο πλαίσιο του NRRP, η διαχείριση των δημοσίων επενδύσεων θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω.
- Η παρακολούθηση και η διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με τα επιτόκια, τη ρευστότητα και τη χρηματοδότηση, καθώς και τα πιστωτικά ανοίγματα θα πρέπει να ενισχυθούν, υποστηριζόμενες από μια ισχυρή τραπεζική κεφαλαιακή βάση. Η καταλληλότητα των στρατηγικών διαχείρισης κινδύνων πρέπει να παρακολουθείται στενά σε ένα περιβάλλον υψηλών επιτοκίων για περισσότερο χρονικό διάστημα. Οι επόπτες πρέπει να παρακολουθούν και να ελέγχουν με stress test τη χρηματοδότηση των τραπεζών και τις συνθήκες ρευστότητας, καθώς η αντικατάσταση των TLTRO με πιο ακριβή χρηματοδότηση από την αγορά μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις. Η προληπτική διαχείριση των πιστωτικών κινδύνων είναι ζητούμενη για να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες διατηρούν άνετα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας. Οι εποπτικές αρχές θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ότι οι τράπεζες προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για να εξασφαλίσουν βιώσιμη κερδοφορία, ενώ τα προσωρινά αυξημένα κέρδη θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας και την αποκατάσταση της ποιότητας του κεφαλαίου.
- Η εργαλειοθήκη της μακροπροληπτικής πολιτικής θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω και να χρησιμοποιηθεί πιο ενεργά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα. Συμπληρώνοντας τη οργανική ανάπτυξη κεφαλαίων και τις εκδόσεις τίτλων, η ενεργοποίηση ενός θετικού ουδέτερου αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος θα βοηθούσε τις τράπεζες να προφυλαχτούν από πιθανούς συστημικούς κλυδωνισμούς. Στα στεγαστικά δάνεια, μέτρα όπως τα ανώτατα όρια του λόγου δανείου προς αξία ακινήτου και της δόσης του δανείου προς το εισόδημα, θα ενίσχυαν την ανθεκτικότητα των νοικοκυριών και κατά συνέπεια θα περιόριζαν τρωτά σημεία στο τραπεζικό σύστημα έναντι της πιθανής έκρηξης της στεγαστικής πίστης.
- Ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών εμποδίων στην προσφορά θα άρουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης, ενώ θα αμβλύνουν τις πληθωριστικές πιέσεις.
Επιτάχυνση των ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη των επιχειρήσεων. Οι κανονισμοί θα πρέπει να εξορθολογιστούν ώστε να διευκολύνεται η είσοδος και η έξοδος των επιχειρήσεων καθώς και οι μετακινήσεις θέσεων εργασίας σε όλους τους τομείς, κάτι που θα συμβάλει στη βελτίωση του δυναμισμού και της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Οι τρέχουσες προσπάθειες των αρχών για την ψηφιοποίηση θα μπορούσαν να βελτιώσουν την εστίαση στην εξυπηρέτηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων για τη μεγιστοποίηση των οικονομικών οφελών και της απασχόλησης.
Εξασφάλιση υψηλότερης συμμετοχής στην εργασία και καλύτερου ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η κλιμάκωση του συστήματος δια βίου μάθησης, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών και πράσινων δεξιοτήτων, θα μπορούσε να μειώσει τις ελλείψεις δεξιοτήτων και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης για την απασχόληση των νέων και των γυναικών. Πιο στοχευμένη υποστήριξη, όπως η βελτίωση της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας σε ότι αφορά την μέριμνα για τα παιδιά και η μείωση του οριακού φόρου εισοδήματος δευτερευόντων εισοδημάτων, θα βοηθούσε στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό.
Ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων του δικαστικού συστήματος και των εξωδικαστικών διαδικασιών. Περαιτέρω πρόοδος για την επιτάχυνση της επίλυσης χρεών μέσω αναδιαρθρώσεων στο πλαίσιο της εξωδικαστικής πλατφόρμας και μέσω των επίσημων διαδικασιών βάσει του νέου κώδικα αφερεγγυότητας θα συμβάλει στη βελτίωση του δυναμισμού των επιχειρήσεων. Θα συμβάλει στην αύξηση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς και στην περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών.
- Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων των αρχών για το κλίμα και την πράσινη μετάβαση. Δεδομένης της κυριαρχίας των ορυκτών καυσίμων στην ενέργεια, μια ισχυρή εφαρμογή του πλαισίου πολιτικής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τον εξορθολογισμό του πλαισίου αδειοδότησης για νέες επενδύσεις και την καλύτερη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, θα επιτάχυνε την πρόοδο ενώ θα ενίσχυε την ενεργειακή ασφάλεια. Οι αρχές θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο αύξησης του φόρου άνθρακα (συμπεριλαμβανομένων των ειδικών φόρων κατανάλωσης και των τελών) σε τομείς όπως οι μεταφορές, για να δώσουν περαιτέρω κίνητρα για την ταχεία και αποτελεσματική πράσινη μετάβαση καθώς η τιμή της ενέργειας συνεχίζει να ομαλοποιείται.
