Να εγκαταλείψει η Γερμανία το ευρώ, για να σωθεί η Ευρωζώνη είναι το μήνυμα που στέλνει ο Τζορτζ Σόρος, προκαλώντας για μια ακόμη φορά, με τις «αιρετικές» του απόψεις.
Τα όσα καταγράφονται, άλλωστε, στο τελευταίο βιβλίο του γνωστού μεγαλοεπενδυτή, αποτελούν ένα δριμύτατο κατηγορώ κατά της ολέθριας πολιτικής, του διδύμου Μέρκελ-Σόιμπλε. Τους κατηγορεί ότι ενδιαφέρονται μόνο για την προώθηση των ηγεμονικών εθνικών τους σχεδίων, θυσιάζοντας την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, που πρότασσαν οι προηγούμενοι ηγέτες της χώρας, όπως ο Χέλμουτ Κολ. Υπενθυμίζει δε, ενισχύοντας τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς, ότι η Γερμανία πέτυχε τρεις φορές, στη διάρκεια της νεότερης ιστορίας της, «κούρεμα» του δικού της χρέους.
Ότι οι Γερμανοί πολιτικοί δεν συμπεριφέρονται πια ως «καλοί Ευρωπαίοι» σχολιάζει ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος στο βιβλίο του «Το στοίχημα για την Ευρώπη» (εκδ. Πατάκη). Στο βιβλίο, που παρουσιάζεται εν είδει συνεντεύξεως με τον Γερμανό δημοσιογράφο, Γκρέγκορ Πέτερ Σμιτς, ο Σόρος αναφέρει ότι ο πρώην Γερμανός καγκελάριος, Χέλμουτ Κολ, θα είχε διαχειριστεί την κρίση καλύτερα, σε αντίθεση με την Άνγκελα Μέρκελ που υπονόμευσε τις ευρωπαϊκές εγγυήσεις προς τα κράτη μέλη της. Σημειώνει, δε, ότι περισσότερη λιτότητα σημαίνει μακρά περίοδο στασιμότητας ενώ τονίζει ότι μια Ευρωζώνη χωρίς την Γερμανία θα είχε την εύνοια των επενδυτών.
Υποστηρίζετε ότι η Γερμανία πρέπει να θυμάται την ιστορία της στην αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ευρώπη. Ποιο μέρος της ιστορίας της;
Η Γερμανία ωφελήθηκε από κούρεμα χρέους τρεις φορές στην ιστορία της, δύο από τις οποίες μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Το Σχέδιο Dawes του 1924 επιχείρησε να ελαττώσει το ύψος των γερμανικών αποζημιώσεων. Το Σχέδιο Young του 1929 μείωσε το ποσό των γερμανικών αποζημιώσεων και παραχώρησε στην Γερμανία μεγαλύτερα χρονικά περιθώρια αποπληρωμής. Αυτά τα σχέδια μερικής διαγραφής είχαν στόχο τη διόρθωση των σφαλμάτων που είχε διαπράξει η Συνθήκη των Βερσαλλιών. Μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, οι Γάλλοι και οι άλλες νικήτριες δυνάμεις δημιούργησαν οικονομικές συνθήκες που υποβοήθησαν την άνοδο του φασισμού. Δυστυχώς, οι Γερμανοί κάνουν σήμερα το ίδιο στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Η γαλλική επιμονή να τηρηθούν οι γερμανικές δεσμεύσεις μετά την Συνθήκη των Βερσαλλιών ήταν ασφαλώς το μεγάλο λάθος. Ο Κέϊνς ήταν ο πρώτος που το επισήμανε αυτό στο βιβλίο του «Οι οικονομικές συνέπειες της ειρήνης», που εκδόθηκε το 1919.
Το τρίτο και μεγαλύτερο κούρεμα χρέους έγινε μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Οι Αμερικάνοι και οι Βρετανοί φρόντισαν να μην επαναλάβουν το λάθος της προηγούμενης γενιάς και, αντί να απαιτήσουν αποζημιώσεις, το 1953 αποφάσισαν να διαγράψουν το μισό χρέος της Γερμανίας. Όσο για το υπόλοιπο, παραχώρησαν πολύ μακρά περίοδο αποπληρωμής. (Αυτό πάνω-κάτω χρειάζεται σήμερα και η Ελλάδα.) Χωρίς τη γενναιοδωρία των ΗΠΑ και της Βρετανίας το γερμανικό οικονομικό θαύμα δεν θα είχε συμβεί.
Σας ακούνε οι Γερμανοί πολιτικοί;
Καθόλου. Και αυτό είναι πολύ λυπηρό. Θυμάμαι τον καγκελάριο Χέλμουτ Κολ: είχε γνήσια ηγετικά προσόντα. Πήγε στον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Μιττεράν και του είπε: «Ας δημιουργήσουμε μια ισχυρότερη Ευρώπη, στην οποία η επανενωμένη Γερμανία θα μπορεί να ενσωματωθεί πλήρως». Αυτή η πολιτική έδωσε τρομερή ώθηση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αλλά η σημερινή γενιά πολιτικών ηγετών στο Βερολίνο έχει εγκαταλείψει την ιστορική προοπτική της προηγούμενης γενιάς, επιδιώκοντας, αναίσχυντα, αυτό που θεωρεί «εθνικό συμφέρον». Δεν τους ενδιαφέρει πλέον να είναι καλοί Ευρωπαίοι με όποιο κόστος.
Πώς μπορούμε να απαλλαγούμε;
Πρέπει να παραδεχτούμε απλώς ότι οι κανόνες που διέπουν το ευρώ δεν είναι πια αποτελεσματικοί και οφείλουν να αλλάξουν. Στη διάρκεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης οι κανόνες της ΕΕ άλλαζαν διαρκώς, αναθεωρούνταν και βελτιώνονταν. Τώρα, αντιθέτως, προσπαθούμε να εφαρμόσουμε ένα σύνολο από εμφανώς ελαττωματικούς κανόνες που δεν μπορούν να υποστούν καμία τροποποίηση, ακριβώς επειδή οποιαδήποτε αλλαγή στην ευρωπαϊκή συνθήκη φαντάζει αδιανόητη.
Θέλετε να πείτε ότι θα απορρίπταμε οποιαδήποτε αλλαγή;
Θέλω να πω κάτι χειρότερο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες -ιδιαίτερα η κα Μέρκελ- είναι απρόθυμοι να συζητήσουν λύσεις που δεν εντάσσονται στις υπογεγραμμένες συνθήκες. Αν το έκαναν, θα καθιστούσαν πολιτικά εφικτή και ακόμα πιο δημοφιλή μια αλλαγή στις συνθήκες που έχουν υπογραφεί. Έχοντας εντρυφήσει στο συγκεκριμένο ζήτημα, βλέπω δύο εναλλακτικές -αμφότερες είναι προτιμότερες από τη σημερινή κατάσταση. Η μια είναι η Γερμανία να δεχθεί την ηγεμονική της θέση, τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν αυτή την ηγεμονία, ούτως ώστε να γίνει μαι αγαθή ιμπεριαλιστική δύναμη στην Ευρώπη, όπως ήταν οι ΗΠΑ μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Η έτερη εναλλακτική είναι η Γερμανία να εγκαταλείψει το ευρώ, επιτρέποντας στην υπόλοιπη Ευρώπη, στις χώρες-οφειλέτες, να αποκτήσουν τον έλεγχό του. Εφόσον το συσσωρευμένο χρέος μετριέται σε ευρώ, έχει σημασία ποιος παραμένει υπεύθυνος για το νόμισμα.
Αν έφευγε η Γερμανία, σίγουρα θα σημειωνόταν υποτίμηση του ευρώ. Οι χώρες-οφειλέτες θα ανακτούσαν την ανταγωνιστικότητά τους και το χρέος τους θα συρρικνωνόταν σε πραγματικούς όρους. Κι αν ήλεγχαν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν θα υπήρχε πλέον κίνδυνος αθέτησης.
Μήπως όμως οι επενδυτές θα θεωρούσαν ανίσχυρη μια Ευρωζώνη χωρίς την Γερμανία;
Καθόλου. Θα είχε πιο ευμενή αντιμετώπιση, γιατί θα την συνέκριναν με την Βρετανία όσον αφορά όλα τα αντικειμενικά κριτήρια ισχύος, όπως αναλογία χρέους-ΑΕΠ, προοπτικές ανάπτυξης κ.ο.κ. Έτσι, θα μπορούσε να εκδώσει ομόλογα με επιτόκια παρόμοια με εκείνα των βρετανικών κρατικών ομολόγων. Σε αυτή την περίπτωση, οι χώρες-δανειστές θα υποστούν απώλειες στις αξίες και στις επενδύσεις που εκφράζονται σε ευρώ και θα συναντήσουν σκληρότερο εσωτερικό ανταγωνισμό από άλλα μέλη της Ευρωζώνης. Η έκταση των απωλειών των χωρών-δανειστών θα εξαρτηθεί από την έκταση της υποτίμησης, κι αυτό θα λειτουργεί ως κίνητρο για ελεγχόμενη υποτίμηση. Έτσι το ευρώ χωρίς την Γερμανία θα ήταν σταθερό νόμισμα. Πράγματι κάτι τέτοιο θα ήταν τέτοιο θα ήταν σοκ για την Γερμανία, θα ανακούφιζε όμως τις υπόλοιπες χώρες. Όπως είπα, οποιαδήποτε από τις δύο εναλλακτικές θα ήταν προτιμότερη, ακόμα και για τη Γερμανία, από τη σημερινή πορεία των πραγμάτων. Αλλά η Γερμανία δεν το βλέπει έτσι, άρα, οι εναλλακτικές αυτές δεν λαμβάνονται καν υπόψη.
