Η τεχνητή νοημοσύνη δεν επηρεάζει μόνο το πώς γράφουμε – μετασχηματίζει σταδιακά και το πώς μιλάμε, ακούμε και αλληλεπιδρούμε.
Αρκεί να παρακολουθήσει κανείς μια κλήση Zoom ή ένα βίντεο στο YouTube για να εντοπίσει τις αλλαγές. Μέσα στα γλωσσικά μοτίβα που επαναλαμβάνονται, διαφαίνεται πλέον μια νέα ομοιομορφία: μια «φωνή» που δεν είναι ακριβώς ανθρώπινη. Είναι η φωνή της τεχνητής νοημοσύνης.
Όροι όπως prowess και tapestry, λέξεις που αγαπά να χρησιμοποιεί το ChatGPT, κάνουν την εμφάνισή τους όλο και πιο συχνά. Αντίθετα, λέξεις όπως bolster, unearth και nuance, που δεν περιλαμβάνονται συχνά στις προτάσεις του, αρχίζουν να υποχωρούν.
Η σφραγίδα του AI στον λόγο μας
Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Max Planck για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη, που ανέλυσε περίπου 280.000 ακαδημαϊκά βίντεο στο YouTube τους 18 μήνες μετά την κυκλοφορία του ChatGPT, οι λέξεις «μεθοδικός», «ερευνώ», «βασίλειο» και «έμπειρος» χρησιμοποιήθηκαν έως και 51% πιο συχνά σε σχέση με την προηγούμενη τριετία.
Αυτό το λεξιλόγιο συνδέεται άμεσα με τις προτιμήσεις του ChatGPT, όπως διαπιστώθηκε σε ξεχωριστή μελέτη, η οποία συνέκρινε 10.000 ανθρώπινα και AI-επιμελημένα κείμενα.
Η λέξη «delve» ξεχωρίζει για τους ερευνητές: χρησιμοποιείται τόσο συχνά, που πλέον λειτουργεί σχεδόν ως «υδατογράφημα» – ως αθέατο σήμα που μαρτυρά την επιρροή του AI στον λόγο μας.
Όχι μόνο οι λέξεις – αλλά και ο τόνος
Πέρα από το λεξιλόγιο, ερευνητές επισημαίνουν ότι το AI επηρεάζει και τη δομή της έκφρασης: οδηγεί σε μακρύτερες, πιο οργανωμένες προτάσεις και πιο ουδέτερη συναισθηματική χροιά. «Το delve είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου», δηλώνει ο Levin Brinkmann, συν-συγγραφέας της μελέτης.
AI στην καθημερινή επικοινωνία
Η χρήση έξυπνων απαντήσεων σε εφαρμογές μηνυμάτων (όπως αυτές που προτείνει το AI) ενισχύει τη συνεργασία και την αίσθηση εγγύτητας, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Cornell. Ωστόσο, όταν οι χρήστες υποπτεύονται ότι συνομιλούν με ένα AI και όχι με έναν άνθρωπο, το κλίμα αλλάζει δραματικά: ο συνομιλητής θεωρείται λιγότερο συνεργάσιμος και πιο απρόσωπος.
Η υποψία, και όχι η βεβαιότητα, ότι μιλάμε με μηχανή, αρκεί για να κλονίσει την εμπιστοσύνη.
Η απώλεια των «ανθρώπινων σημάτων»
Ο καθηγητής Mor Naaman από το Cornell Tech εντοπίζει τρία κρίσιμα «σήματα» που χάνουμε όσο ενσωματώνεται η τεχνητή νοημοσύνη στην επικοινωνία:
- Σήματα ανθρωπιάς, όπως η αυθόρμητη ευαλωτότητα και οι προσωπικές συνήθειες.
- Σήματα προσοχής, που δείχνουν ότι κάποιος αφιέρωσε χρόνο για να γράψει κάτι μόνος του.
- Σήματα ικανότητας, δηλαδή η μοναδικότητα, το χιούμορ, η έκφραση προσωπικού στυλ.
Η διαφορά είναι λεπτή αλλά κρίσιμη: μεταξύ του τυπικού «Λυπάμαι που είσαι αναστατωμένος» και του ανθρώπινου «Συγγνώμη για το χθεσινό στο δείπνο – μάλλον έπρεπε να πάω στη θεραπεία».
Ποιος καθορίζει πια τι είναι “αυθεντικό”;
Ένα ακόμη πρόβλημα: το ίδιο το AI καθορίζει σιωπηλά ποιος θεωρείται «αυθεντικός». Έρευνα του Πανεπιστημίου Berkeley έδειξε ότι το ChatGPT τείνει να παρανοεί ή να παραμορφώνει διαλέκτους εκτός της τυπικής αμερικανικής αγγλικής, οδηγώντας σε ενίσχυση στερεοτύπων και γλωσσική ισοπέδωση.
Η τεχνητή νοημοσύνη ενδέχεται να διαμορφώνει και τις κοινωνικές μας αντιλήψεις για το τι είναι «σωστή» γλώσσα – με συνέπειες όχι μόνο γλωσσικές, αλλά και πολιτισμικές.
Αντίσταση στην ομογενοποίηση;
Υπάρχουν ενδείξεις αντίδρασης. Ακαδημαϊκοί αποφεύγουν πλέον επίτηδες τη λέξη delve, ενώ άλλοι προσπαθούν να διατηρήσουν το προσωπικό τους ύφος, αρνούμενοι να «ηχογραφούνται» σαν AI.
Η τεχνολογία εξελίσσεται – πιθανώς και το ίδιο το ChatGPT θα γίνει πιο εκφραστικό και ποικιλόμορφο στο μέλλον. Όμως ο κίνδυνος που επισημαίνει ο Naaman δεν είναι απλώς η γλωσσική τυποποίηση, αλλά κάτι βαθύτερο: η απώλεια του συνειδητού ελέγχου στη σκέψη και την έκφρασή μας.
Η πρόκληση του μέλλοντος
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα συνεχίσει να επηρεάζει τον τρόπο που μιλάμε. Θα το κάνει – με ή χωρίς τη συγκατάθεσή μας.
Το πραγματικό ερώτημα είναι: θα επιλέξουμε να διατηρήσουμε χώρο για την αυθόρμητη έκφραση, τις ιδιαιτερότητες, τα λεκτικά λάθη – όλα όσα κάνουν τη γλώσσα μας αναγνωρίσιμα ανθρώπινη;
