Ήταν το 1945 όταν άρχισε να εκπέμπει ο ραδιοφωνικός σταθμός του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
Το ΕΙΡ ήταν ο διάδοχος της συσταθείσας τον Σεπτέμβριο του 1936 ΑΕΡΕ (Ανώνυμης Εταιρίας Ραδιοφωνικών Εκπομπών) η οποία όμως καταργήθηκε για να αντικατασταθεί από το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, δεδομένου ότι κατά την λειτουργίας της μετέδιδε και προπαγανδιστικά μηνύματα υπέρ της ναζιστικής Γερμανίας.
Το ΕΙΡ εξέπεμπε αρχικώς αλλά και επί σειρά ετών από τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου. Είναι χαρακτηριστικό της πρόθεσης να δημιουργηθεί ένα Σταθμός με ποιοτικό πρόγραμμα, πέραν του ενημερωτικού του χαρακτήρα, το γεγονός ότι από τους πρώτους διευθυντές της Ραδιοφωνίας ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Στράτος Μυριβήλης.
Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών είχε ένα χαρακτηριστικό μουσικό σήμα όταν άρχιζε να εκπέμπει. Ήταν το σήμα του Τσοπανάκου που την μουσική του συνέθεταν ο ήχος μιας φλογέρας και κουδούνια όπως αυτά που κρέμονταν στον λαιμό των προβάτων.
Ένα δείγμα της πολιτιστικής συμβολής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας αποτελεί μία εξαιρετική έκδοσή του, προ …63 ετών στην οποία περιγράφεται ένα μέρος τουλάχιστον των λειτουργιών και εκδηλώσεων του ΕΙΡ. Μεταξύ των καινοτόμων πρωτοβουλιών της εποχής που είχε λάβει το Ίδρυμα και που απέβλεπαν στην ενίσχυση, ακόμη περισσότερο της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής της εποχής εκείνης περιγράφονταν και οι εξής:
-Το Φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού. Ήδη από το 1959 όπως αναφέρεται σχετικώς «το ΕΙΡ έδωσε την δυνατότητα στους Έλληνες συνθέτες ελαφρού τραγουδιού, γνωστούς και αγνώστους, παλαιούς και νέους να μπουν σ’ ένα χώρο άμιλλας….Το Φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού είναι αδύνατο να μην έχει, πολύ σύντομα, ευεργετικές συνέπειες στην μουσική ζωή του τόπου μας, ΄προςε κοινό όφελος…»
Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή του ΕΙΡ στην ώθηση της νεολαίας προς τον τομέα της ειδικής λογοτεχνικής δημιουργίας. Γι’ αυτό είχε προκηρύξει τον «Διαγωνισμό Παραμυθιού» στον οποίον είχαν πάρει μέρος χιλιάδες νέοι και νέες απ’ όλη την Ελλάδα. ‘Ακόμη το Ίδρυμα προκειμένου να ωθήσει τα παιδιά προς τι καλές τέχνες είχε προκηρύξει και τον διαγωνισμό ΄παιδικού σχεδίου στον οποίο ελάμβαναν μέρος οι μαθητές των σχολείων…
H πνευματική προσφορά του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας κάλυπτε όλους σχεδόν τους τομείς του Λόγου. Υπήρχε λ.χ. η εκπομπή «Ηθογραφικά ταξίδια στην Ελλάδα» όπου προβάλλονταν από λαογραφικής και λογοτεχνικής πλευράς διάφορες περιοχές της χώρας. Το περιεχόμενο κάθε εκπομπής αποτελούσε μία επιδέξια σύνθεση γεωγραφίας, ιστορίας και ζωντανών παραδόσεων εορταστικών, εθιμικών, χορευτικών και μουσικών. Έτσι οι ακροατές μπορούσαν να πάρουν πληροφορίες αλλά και αν αναπλάσουν με τον νού τους ζωντανές εικόνες απ’ όλη την Ελλάδα.
Μία ‘άλλη εκπομπή έφερε τον τίτλο «Μιλούν οι ειδικοί». Ο παρουσιαστής καλούσε κάποιον ειδικό, ανάλογα με το θέμα που αποτελούσε αντικείμενο της εκπομπής. Και ο ειδικός ανέλυε ένα από τα προβλήματα με τα οποία βρισκόταν αντιμέτωπος ο σύγχρονος άνθρωπος. Προβλήματα φυλετικά, εθνικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά ή τεχνικά.
Όπως ήταν φυσικό το πρωτοπορειακό πνεύμα που χαρακτήριζε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας δεν ήταν δυνατόν να μη δώσει ιδιαίτερη έμφαση σε όλες τις μορφές της θεατρικής τέχνης. Πίσω από την υιοθέτηση εκπομπών θεατρικού περιεχομένου βρισκόταν η αντίληψη ότι το θέατρο ψυχαγωγεί και διαφωτίζει, ερμηνεύει και προβάλλει ψυχολογικά και δραματικά, ιστορικά και ηθογραφικά, κοινωνικά και ιδεολογικά, τον άνθρωπο…».
Ένας άλλο λόγος που εκείνη την εποχή είχε εμπνεύσει στους ανθρώπους του ΕΙΡ να καθιερώσουν τις μέσω του ραδιοφώνου θεατρικές παραστάσεις ήταν το γεγονός ‘ότι το Θέατρο δεν το απολάμβανε ολόκληρος ο ελληνικός λαός αλλά μόνο οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων. Κι έτσι το ΕΙΡ αποφάσισε να συμπληρώσει αυτό το κενό. Και μάλιστα το κοινό είχε την δυνατότητα να παρακολουθήσει έργα από το παγκόσμιο ρεπερτόριο «που δεν θα μπορούσαν να διδαχθούν από σκηνής και που ίσως να μην ερμηνευτούν ποτέ».
Στις ραδιοφωνικές αυτές θεατρικές παραστάσεις μετείχαν κορυφαίοι Έλληνες ηθοποιοί. Παραδείγματος χάριν στην ραδιοφωνική εκδοχή του θεατρικού έργου του Τέννεσσυ Ουϊλλιαμς, «Ο Ορφέας στον Άδη» το οποίο μάλιστα είχε μεταφράσει και διασκευάσει ο ποιητής μας Νίκος Γκάτσος πρωταγωνιστικούς ρόλους είχαν η Μελίνα Μερκούρη, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, η Δέσπω Διαμαντίδου, η Σμάρω Στεφανίδου και η Ρίτα Μουσούρη. Άλλοι καλλιτέχνες ΄που συμμετείχαν επίσης ήταν ο Γιάννης Βογιατζής και ο Σταύρος Παράβας!
Σε μία άλλη εμβληματική ραδιοφωνική παράσταση είχε παρουσιαστεί ο Δον Ζουάν του Τσέχωφ. Πάλι σε μετάφραση και διασκευή του Νίκου Γκάτσου και ραδιοσκηνοθεσία του Μήτσου Λυγίζου. Κολοσσοί του Θεάτρου οι πρωταγωνιστές. Συμμετείχαν ο Μάνος Κατράκης, ο Νίκος Χατζίσκος, ο Παντελής Ζερβός, ο Πέτρος Φυσσούν, ο Γιάννης Αργύρης ο Κώστας Μπάκας, η Αντιγόνη Βαλάκου, η Κάκια Αναλυτή και η Αλέκα Κατσέλη. Είχε λάβει μάλιστα μέρος και η Μαρίκα Κοτοπούλη, όπως και οι Σπύρος Καλογήρου, Γιώργος Νέζος και Κώστας Ρηγόπουλος.
Επτά χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 1952 είχαμε τις μετεξελίξεις του Σταθμού του ΕΙΡ που ακολούθησε και τις τεχνολογικές εξελίξεις σε Πρώτο Πρόγραμμα και στο συμπληρωματικό Δεύτερο Πρόγραμμα, με ψυχαγωγικό κυρίως χαρακτήρα. Δύο χρόνια μετά με πρωτοβουλία του συγγραφέα και πολιτικού Διονυσίου Ρώμα εγκαινιάστηκε το Τρίτο Πρόγραμμα που εξέπεμπε κυρίως κλασσική μουσική και το οποίο χρόνια μετά, υπό την διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι μετεξελίχθηκε σε ραδιοφωνικό σταθμό υψηλής ποιότητας με έμφαση στον Πολιτισμό.
